MİLAS HALILARI

Milas  ege bölgesinde Muğla iline bağlı bir ilçedir. Halkın geçim kaynağı tarım, hayvancılık, arıcılık ve halıcılığa dayanmaktadır. Kaynaklara göre Muğla yöresinde 16.yy da seccade halıları dokunuyordu. Ancak Milas yöresi halıcılığı 17. yy. sonlarından itibaren gelişmeye başlamıştır. 18. ve 19. yy. boyunca dokunmuş ve gelenek günümüze kadar gelmiştir.

Milas halılarının 17. yy a tarihlenen örnekleri mevcut değildir.

Günümüzde daha çok 18. ve 19. yy dan kalanlar tanınmaktadır (1). Tamamen yün malzemeli olan kök ve doğal boyalarla renklendirilen bu halılar genellikle seccade tipindedir. Şeftali kırmızısı, bal rengi sarı ve beyaz renklerle karakteristiktir. Çok azda olsa mavi ve yeşil de görülür. Çoğu örnekte 1 dm2 de 1500-2500 düğüm, 1 m2 de 152000 düğüm mevcuttur.(2)

Günümüz Milas halıları olarak isimlendirdiğimiz 1950 yılından bu yana dokunan Milas halıları bugün daha çok Karacahisar, Ören, Mezgit, Gülceğiz, Akçakaya, Bayırköy, Kırcağız, Dereköy, Kısırlar, Bahçeburun, Dörttepe köyleri ile Gereme köyleri olarak anılan Bozalan, İkizköy, Pınarköy ve Türk yöreleri köyleri ile Karaova çevresi köyleri ve Pınarbelen dağ köylerinde dokunmaktadır. Bu yörelerden Karacahisar, Bozalan, ve Karaova köyleri en önemli merkezlerdir.

Bugünkü Milas halılarında genellikle yün kullanılmaktadır. Yün her ailenin kendi beslediği koyunlardan elde edilir.

Halk arasında şeftali veya çilek kırmızısı, siyah, mor, kahverengi, sarı ve beyaz renkler hakimdir. Son yıllarda bordo, yeşil, sarı, kiremit kırmızısı, gri, ceviz yeşili, palamut ve kiraz rengi dahil olmak üzere 26 renk kullanılmaktadır. Çözgü ipleri genellikle bordo ve kırmızı renklidir.

Milas’ta halı dokuma tezgahına ‘istar’ denir. Dokumada Türk düğüm tekniği kullanılır. Milas halılarında  10x10 cm de 30x35, 26x33 ve 32x39 kalite hakimdir. İçlerinde daha iyi ve daha kötü örnekler de mevcuttur. Halk arasında kalite, halıya gerilen çözgü sayısına göre ölçülmekte, halıların  büyüklük ve küçüklüğü çözgü sayısına göre değişmektedir. Hav yüksekliği ise 0.5-1 cm arasındadır.

Bir Milas halısında dıştan içe doğru halk arasında çentik, doğru, küçüksu, büyüksu, mihrap, göbek ve eğme olarak adlandırılan bölümler bulunur.

Günümüz Milas halılarında desene ‘model’ denir. Model için ezbere veya önceden dokunmuş halılara bakılır. Bir halıda çok sayıda desen bulunur. 

Halılar bu desenlere veya dokundukları yerlere göre çeşitlilik gösterirler. En ünlüleri Karaova tipi ada Milas, ada Milas piçi, Bozanan tipi Milas, Karacahisar tipi (3), gemici suyu, eli koynunda, taraklı, kabuksuz, çıngıllı cafer, sandıklı, ada kızı, yılanlı Milas (4), kösele, çentik, paracık, inceboncuk, köpekizi, Ladik Milas ve yörük Milas halılarıdır. Genellikle seccade tipi yaygındır.

Mazı, Pınarbelen ve Karaova’nın dağ köylerinde ‘yörük Milas’, ‘tahtacı Milas’, ‘yıldızlı yörük’ gibi isimlerle anılan halılar çok yaygındır.

Anılan yöreler 19. yy başlarında Toroslar bölgesinden gelen Türkmenlerin yerleştiği yerlerdir. Ağaç işleriyle uğraştıkları için ‘tahtacı’ ismiyle anılan bu türkmenlerin dokudukları ve diğer dağlık yerlerde dokunanlar günümüzde de aynı isimlerle bilinmektedir.

Siyah renk çözgülü bu halılar, diğer Milas halılarına göre geometrik desenlerle bezenmiştir. Özellikle mihrap içi yıldız desenli örnekler ünlüdür bu nedenle ‘yıldızlı yörük’ denir.

detaylı bilgi için bkz.