OYA İŞLERİ

Geleneksel kültürümüzün ve el sanatlarımızın en önemli örneklerinden biri oyalardır. Oya, yapma çiçekle örgü sanatının birleşmesinden doğmuştur. Süslenme ve ayrıca taşıdıkları mesajlarla bir iletişim aracı olarak da kullanılan ve tekniği ‘örgü’ olan bir dantel türüdür.

İğne, tığ, mekik, firkete gibi gereçlerle iplik, pul, boncuk, koza, bazen saç, at kılı da katarak, çeşitli düğümlerle örülerek yapılan ya da örüldükten sonra tutturulan, şerit biçiminde kenar süsü, bir tür düğüm tentenesi olarak tanımlanabilen oya işlerine, ‘oyacılık’ denmektedir.

Oya bir bezemedir. Süslemek anlamında kullanılan bu sözcük 11.yy. Türklerinde 'Ev bezendi', Memluk Türklerinde 'Oyu', Kırgız Türklerinde 'Oyuma' şeklinde söylenmiştir, başka dillerde karşılığı bulunmamaktadır.

1-Oyalar kullanılan araca göre   
1.1. İğne oyaları
1.2. Tığ oyaları
1.3. Mekik oyaları
1.4. Firkete oyaları
1.5. M il oyaları 

2-Kullanılan gerece göre 
2.1. Boncuk oyaları
2.2. Pul oyaları
2.3. Koza oyaları
2.4. İplik oyaları
2.5. Mum oyaları
2.6. Bez (kumaş) oyaları

3-Kullanılan tekniğe göre
3.1. Dokuma tekniğiyle yapılan oyalar
3.2. Mekik tekniğiyle yapılan oyalar
3.3. Tığ teknikleriyle yapılan oyalar
3.4. Firkete tekniğiyle yapılan oyalar
3.5. İğne teknikleriyle yapılan oyalar

4-Kullanılan yere göre
4.1. Yemani oyaları
4.2. Taç oyaları
4.3. Yatak takımı oyaları
4.4. Mendil oyaları
4.5. Kese oyaları
4.6. Mevlüd örtüsü oyaları

5-Kompozisyon şekillerine göre
5.1. Ana motif tekrarı
5.2. Ana-ara motif tekrarı
5.3. Aralıksız (sıra) tekrarı
5.4. Motiflerden oluşan dokular

6-Kullanılan bezeme türlerine göre
6.1. Geometrik bezeme
6.2. Bitkisel bezeme
6.3. Soyut sembolik bezeme
6.4. Figürlü bezeme
6.5. Nesneli bezeme

Oyalar Anadolu'nun hemen her yöresinde yapılmakta olup, kullanılan iplikler, motifler, renklerve kullanım alanları bakımından farklılık göstermektedir.
Anadolu'da geleneksel kültürün bir iletişim aracı görevini de üstlenerek, maniler, şiirler, halk öyküleri ile halk edebiyatında da yerini almıştır.

Osmanlıdan günümüze, oyalara verilen adlar, Türk halkının hayal gücü, yaratıcılığı ve espri anlayışını yansıtma açısından son derece ilginçtir. Çarkı felek, çakır dikeni, coşturan, kütüle, nardane, tavşan topuğu, halay, altmış akıl, yetmiş fikir, kolkola kızlar vb.

Osmanlıdan günümüze,  geleneksel Türk kültürünün en önemli, en ilginç örneklerinden olan oyalar, biçim, renk, konu, anlam bakımlarından mesaj vererek iletişim aracı olarak kullanılmaya devam etmektedir.

detaylı bilgi için bkz.