BASTON

Ağaç işleri kapsamında olan bastonculukta, kızılcık, meşe, gürgen, kestane gibi ağaçlar yanısıra, siyah manda boynuzu, sığırın ön bacak kemiği, sedef, bakır tel gibi değişik malzemeler kullanılır.

Kullanacak kişinin boy, kilo, el biçimi ve boyutları göz önüne alınarak tasarlanan bastonların  uzunluğu 15-18 cm olan, elle tutulan sapları; ‘çerken’ , 75-95 cm uzunluk ve 20-28 mm. çaplı gövdeleri; ‘değnek’ olarak isimlendirilir ve birde bazen yuvarlak zarf geçirilen uç kısmı vardır.

Bastonlar, değnek kısmının şekline göre; düz, burmalı, yarı oyma - yarı burma ve oymalı olarak adlandırılır.
Sap kısmının şekline göre ise; kartal başı, yılan başı, at başı gibi isimler alır.
Sap kısmı küre biçiminde olup, değnek ünitesi bastona kıyasla daha kalın tutulan ürünler ise 'Asa' olarak isimlendirilir.

Baston yapımında, önceleri ceviz kullanılırken günümüzde kızılcık ve gül ağacı tercih edilmektedir.

Kızılcık dalı, kış aylarında ağacın suyu çekilince kesilmekte, bir yıl kapalı bir yerde bekletilmekte sonra fırınlanıp düzeltilmekte ve tornada çekilmektedir.
Çekim işi bitince, tel sıra ile motif yeri kesilip törpülenmektedir.
En son olarak silsile çekilip zımpara yapılmakta ardından boyama işlemine geçilerek cilalanmaktadır.
Bazı yörelerde renk vermek için zift, toz boya ve kezzap kullanılır bu ağacı kurtlanmaya karşıda korumak amaçlıdır.

İstanbul-Beykoz-Dereseki köyü, kestane ağacından yapılmış, ve yuvarlak biçimli çerkeni, gövdesi üzerinde bütün döndürülmüş bastonlarıyla ünlüdür. Bastonlar kahverengi-sarı hareli olup üzeri geometrik biçimlerden oluşan dikey ve yatay sularla süslenir. Bu merkezde bazı ustalar bastonları torna kullanmadan elle yapar.

Balıkesir-Kozak Yaylası, 180-200 gr. gibi hafif bir ağırlık ve sağlamlığıyla dikkat çeken, sapıyla birlikte tek ağaç parçasından oyulmuş bastonlarıyla ünlüdür. Burada bastonlar agudan (ahı-zehir ağacı)  tasarlanır ve  üzeri çeşitli motiflerle süslenir.

Bartın, Tokat, Göynük-Ahlat gibi yörelerde gürgenden tasarlanmış, gövdenin üzerine oturtulan avuç içi ve baş parmağın kavrayabileceği, iki yönde dış bükey bir çizgide tasarlanmış çerkenli bastonlar yapılmaktadır. Bunlardan bazılarının gövdeleri, yer yer kahverengi bileziklerle ayrılmış, kabartma izlenimi veren geometrik bazemelerle süslenmiştir.

Devrek’te bitkisel ve geometrik bezemelerle süslenen bastonlar, gürgen ve kızılcık ağacından elde yapılır. Süslemeleri dikkat çekicidir.

Taraklı, Akyazı’da yapılan geçme ağaçlı ve çok motifli baston çeşitleri ile Sakarya-Kayalar- Memduhiye Köyü’nde biçim ve işleme zenginliği bakımından nitelikli bir biçimde baston üretimi yapılmaktadır.

detaylı bilgi için bkz.