YUNTDAĞ HALILARI

Tarihi kaynakların, Yuntdağ yöresinde yetiştirilen kök boya bitkisinden vergi alındığına dair bilgiler ile, günümüzde Türk-İslam Eserleri Müzesi’nde bulunan ve 15-16. yy.lara tarihlendirilen bir halıya dayanarak yörede halıcılığın Türkler’in bu bölgeye yerleştiği 14.yy.dan itibaren var olduğu, daha sonraki dönemlerde de yaygınlaştığı düşünülmektedir.

Bugün geometrik desenli Anadolu Halıları grubu içinde dokunmaya devam etmektedir.

Yuntdağ halılarının malzemesi yündür. Yün halkın kendi beslediği koyunlardan elde edilir ve evde kadın ve çocuklar tarafından eğrilerek iplik haline getirilir. Günümüzde boyanmış hazır ip ve pamuk ip de kullanılmaktadır.

Yuntdağ yöresinde dik ve yarı yatık tezgahlar kullanılır. Tezgaha dik gerilen iplere ‘eriş’, yan atılanlara ‘argeç’, düğüm iplerine de ‘ilme’ adı verilir.

Çözgü ipleri iki katlı ve çift, atkı ipleri tek katlı ve tek, düğüm ipleri ise iki katlı ve tek bükümlüdür.

Yuntdağ köylerinde tezgahın hazırlanmasına ‘ip çözme’ denir. İpler yerde paralel hazırlanır. İplerden herbiri ağaç çubuklara ve birbirlerine bağlanır. Halk arasında bu işleme ‘dıdılama’ denir. Daha sonra da tezgaha aktarılır.

Dokuma sırasında davulga ağacı denilen sert ve ağır ağaçtan yapılan kirkit, bıçak ve makastan yararlanılır.

Dokumada çift düğüm tekniği uygulanır.

Kalite: Yuntdağ halılarının 20.yy. başlarına ait örneklerinde 10x10 cm. de 30x30, 30x40, 35x45, 40x45, 45x50 düğüm mevcuttur. Günümüzde dokunan örneklerde ise 26x36 ve daha fazla düğüm bulunmaktadır. Hav yüksekliği ise 1 cm.den azdır.

Halk arasında kalite, tel (ip) sayısı ve sıyırdım (yöre halılarında bir sırada atılan toplam düğüm sayısı) hesabıyla ölçülür. (1)

Yörede çözgü ipleri çifterli sayılır. Her ipe tel, iki tel’e (iki ip) bir sıyırdım denir. Halıların büyüklük ve küçüklüğü tel sayısına göre değişir.

Desen-renk: Yuntdağ yöresinde halı desenine yanış, nanış, nakış, halı modeli denir. Desenler ezbere veya önceden dokunmuş halılara bakılarak dokunur.

Bir halıda dıştan içe doğru, yöresel deyimlerle, boncuk suyu, kıyı suyu, ak su (halının en geniş bordürü), koltuk ve göbek (halı içi) bölümleri yer almakta ve her biri ayrı desenlerle süslenmektedir.

Yörede halı köşesine ‘koltuk’denir. Koltuğun büyüklüğü halının şekline göre değişir.

Halı içi genellikle Mihrab veya göbekle süslenir. Mihraplı halılarda mihrap, tek veya çift yönlüdür. Mihrapsız halılarda zemin çınar yapraklarıyla ya da küçük göbeklerle süslenir. Bu göbeklerden her birine ‘tabaka’ denir. Dokunmuş örneklerine de ‘tabakalı halı’ denir.

Yuntdağ halılarında yeşil ve beyaz zemin üzerine kırmızı, mavi, kahverengi, sarı, yeşil, siyah ve bej renkler hakimdir.

Yörede seccadeden daha büyük halılara desen ve boyut özelliklerine bakılmaksızın 'yer halısı' denir. Yere sermek üzere dokunan bu halılar, kenar bordür ve zemin süslemelerine göre 'karabulut halı', 'develi halı', 'yeşilbaş halı', 'tabakalı halı' gibi isimler alırlar.

detaylı bilgi için bkz.