İde Sanat Geleneksel El Sanatları

› Kategoriler

Geleneksel Türk Sanatları ve Anadolu Coğrafyasındaki Gelişimi - Saray Sanatları - Kitap Sanatları - Minyatür

MİNYATÜR

İslam kitap sanatında ayrıcalıklı bir yere sahip olan Osmanlı minyatürleri, belgesel değer taşımaları ve özellikle tarihi konulu eserlerdeki örneklerinin gerçekçi yaklaşımıyla değer taşırlar.
Bu resimler tarih, sosyoloji, kültür tarihi ve diğer alanlarda yapılan bir çok araştırmada yararlanılan görsel belgeleri oluşturmalarının yanı sıra, Cumhuriyet sonrası Türk resmine de kimi zaman esin kaynağı olmuşlardır.

Genel tanımlamayla, yazma eserlerde anlatılan olayları görselleştirmek üzere yapılan kitap resimlerine Minyatür denilmektedir. Minyatür, kitap sanatı kapsamı içerisindedir, bu nedenledir ki, küçük ebatta olur. Sanatçı, tasvirlerini, desenlerini, bezemesini küçük tutmak zorundadır. Amacı, yazma eserlerdeki konunun tüm detaylarını tespit ederek resimsel ifadeyle konuyu temsil etmektedir.

Minyatürde, Batılı anlamda bildiğimiz tek merkezli perspektif yoktur. Figürler birbirini kapatmaz. Geride kalanlar yukarı doğru çizilerek ön ve arka planlar oluşturulur. Kişilerin önemine göre orantı kurmak, manzara ve mimari yapılarda boyut farkı yaratmamak, detayları bütünüyle göstermek, altın ve gümüş kullanmak başlıca özellikleridir.

Minyatürde tarama, akıtma, noktalama ve tonlama gibi her türlü boyama tekniği kullanılmıştır. Kontürler ve en ince süslemeler eskiden tüy kalem denilen ve kedi tüyünden yapılan günümüzde ise samur kullanılan gayet ince fırça ile işlenir (1)

Osmanlı Minyatürü (2)

11.yy.dan itibaren Türklerin katkılarıyla geliştirilen Selçuklu resim üslubu ve 16. yy.sonu ve 15. yy. başlarında Celayirlilerin ve Timurluların hakimiyetindeki İran topraklarında oluşturulan klasik İslam minyatürü üslubunun resim dili üzerine kurulmuş , erken dönemde göçmen sanatçıların katkılarıyla geliştirilmiştir. (3)

İstanbul’un fethinin ardından Osmanlı minyatürü doğu-batı etkileşimine açık, Anadolu, Rumeli ve İran’dan gelen sanatçıların çalışmaları sayesinde özgün karakterini oluşturan bir gelişme göstererek 16.yy. ortalarından itibaren klasik üslubuna kavuşmuştur.

17.yy. başlarına kadar benimsenen bu klasik üslubla resimlenen edebiyat, bilim ve tarih konulu eserlerde, metinleriyle bağlantılı özgür tasvir kalıpları ve ifade biçimleri yaratılmıştır.

Osmanlı minyatürünün önemli konularından biri olan padişah portreciliği, Sinan bey ve Şiblizade Ahmed’ in yapıtlarıyla Fatih döneminde ilk örneklerini vererek Nigari, Nakkaş Osman , Nakkaş Hasan, Ahmed Nakşi, Hüseyin Istanbuli , Levni , Refail ve Kapıdağlı Konstantin’in yönlendirici çabalarıyla 19.yy. sonlarına değin önemini yitirmeden kimi zaman tek, kimi zaman dizi hanedan imgeleri halinde sürmüştür.

Topografik ressamlık olarak tanımladığımız, Türk resminde figürsüz manzaraların en erken örneklerini veren Matrakçı Nasuh ’ un kent ve liman tasvirleri, izleyen dönemlerde nakkaşlar tarafından örnek alınmıştır. Bu tasvirler kimi zaman bir detay olarak kullanılmış kimi zaman da kompozisyonun bütününe yayılmıştır.

16.yy.’ın ikinci yarısında Nakkaş Osman’ın başında bulunduğu ekip tarafından Şehname, Gazavatname, Surname gibi farklı türdeki yazmalar yeni kurgular ve pastel renklerle resimlendirilmiştir.

17.yy.da yaygınlaşan albüm yapımcılığıyla hem saray hem de İstanbul’a gelen yabancılar için hazırlanan kıyafet albümlerinin sayıları artmış ve iri tabaka İstanbul kağıtları üzerine peygamberleri, kahramanları, padişahları ve aşk öykülerini görselleştiren minyatürler yapılmıştır.

İlk kez Sultan III.Mehmed’in saltanatlık dönemlerinin başlarında peygamberlerle Osmanlı padişahlarının tasvir edildiği Silsilename türü yazmalar, bu yüzyılın sonlarına doğru Edirne’de yeniden canlandırılarak Hüseyin Istanbuli ’nin batı resmi etkileri taşıyan tasvirleriyle resimlendirilmiştir. (4)

13.yy.başlarından itibaren batılılaşma akımıyla birlikte Avrupa resim kurallarının değerlendirilmesi sonucu geleneksel teknikle gölgeli boyanan hacimli nesneler ve derinlik kazandırılmış unsurlarla üç boyutlu tasarımlar ortaya çıkmıştır. Bu gelişmede Levni ’nin ve izinden giden İbrahim, Abdullah Buhari gibi nakkaşların önemli rolleri olmuştur.

Aynı yüzyılın sonlarına doğru tutkallı toprak boyanın guaj ve suluboyayla yer değiştirmesi ile birlikte bazı yazmalar geleneksel minyatür sanatını sonlandıran tekniklerle resimlendirilmiştir.
Bu dönemde tasvir, kitap sanatlarından duvar ve tuval yüzeylerine taşmıştır. 19 yy. başındaysa Osmanlı minyatürü artık önemini yitirmiştir. Bu dönem sanatçıları geleneklerden kopmaksızın ortaya koydukları Batı etkilerini özümleme çabalarıyla, Tanzimat sonrası açılan okullarda başlatılan batı resmi eğitimiyle yaygınlaşacak olan yeni resim geleneğinin öncüleri olmuşlardır.(5)

Osmanlı Minyatürlü Yazmaların Türleri

Konusu edebiyat olan eserler; Divanlar, mesneviler, beş mesneviden oluşan hamseler, şiir derlemeleri olan mecmualar, atasözleri ve öyküler olarak gruplandırılabilir.

Konusu tarih olan eserler; Osmanlı minyatürlü yazmalar arasında önemli yer tutan tarihi konulu eserleri şehnameler ve gazavatnameler olarak gruplandırmak mümkündür.

Şehnameler; hazırlandıkları dönemin önemli olaylarını belgelemeleri ve resim uslubunu belirleyen minyatürler içermeleri açısından Osmanlı yazmalarının en önemli türünü oluştururlar. Şehnamecilik 1640 lara kadar kesintisiz süren resmi bir kurum olmuştur.(6) Gazavatnameler ise manzum ve mesnevi şeklinde yazılan savaşları ayrıntılarıyla konu alır.

Silsilenameler; Padişahların soyunu Adem’den başlayarak tüm din ve tarih büyüklerine bağlayan resimli yazmalardır.

Surnameler; sünnet düğünü şenliklerini anlatan resimli yazmalardır. (Surname-i Hümayun, Surname-i Vehbi vb.)

Konusu bilim olan eserler; tarih, denizcilik, kartografi, coğrafya, kozmografya, astroloji, tıp, biyografik,ve ansiklopedik eserler olarak gruplandırılabilir.

Albüm resimleri; eğlence, meclis, hamam, derviş, kahvehane gibi farklı konularda tasvirler içerir.

Peygamberler tarihi, cifr ve tasavvuf konulu eserler.

İlgili konular hakkında detaylı bilgi için bkz.

(1) Minyatür tekniği hk. geniş bilgi için bkz.
      H.Behzad Tahirzade, Minyatürün Tekniği, AÜ İFD,S.1,Ank. 1953
      Cahide Keskiner, Minyatür Sanatında Doğa Çizim ve Boyama Teknikleri, Kültür Bakanlığı,2004
      Sevgi Akbulut, Osmanlı Minyatür Tekniği, Ank.2006
      Ş.aksoy, Kitap Süslemelerinde Türk Barok Rokoko Uslubu, Sanat 6, 1977
      Uğur Derman, Türk Sanatında Murakkalar, İlgi, S.32, İstanbul 1981

(2) Osmanlı dönemi minyatür özellikleri hk. geniş bilgi için bkz.
      B.Mahir, Kanuni Döneminde Yaratılmış Yaygın Bezeme Uslubu; Saz Yolu, Türkiyemiz 54, 1998
      Banu Mahir, Anadolu’da Türk Minyatürünün ilk Örnekleri, Osmanlı 11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999
      Banu Mahir, Osmanlı minyatür Sanatı,İst.2005
      Banu Mahir, Osmanlı Sanatında Saz Uslubundan anlaşılan, Topkapı Sarayı Yıllığı, S.2 İstanbul 1987
      Banu Mahir, Kanuni Döneminde Yaratılmış Yaygın Bezeme Uslubu; Saz Yolu, Türkiyemiz 54, 1998
    Banu Mahir, II. Beyazıd Devri Nakkaşhanesinin Osmanlı Tezhip Sanatına Katkıları, Türkiyemiz S.60, 1990
      Cahide Keskiner,Türk Süsleme Sanatlarında Stilize Çiçekler,Hatai, Ankara 2000
      Filiz Çağman, Anadolu Türk Minyatürü, Anadolu uygarlıkları Ansiklopedisi,C.5,İst.1982
      Gülbün Mesara, Türk tezhip ve Minyatür Sanatı, Sandoz Bülteni,1987 S.25
      Günsel Renda, Osmanlı Minyatür Sanatı, İst.2001
      Hüseyin Yurdaydın, Matrakçı Nasuh, Ankara,1963
     İlhan Özkeçeci-Şule Bilge Özkeçeci, Türk Sanatında Tezhip, İst.2007
      İlhan Özkeçeci, Türk Sanatında Kompozisyon, İst 2008
      Oktay Aslanapa, Türk Sanatı El Kitabı, İnkilap, İstanbul
      Ş.aksoy, Kitap Süslemelerinde Türk Barok Rokoko Uslubu, Sanat 6, 1977
      Yıldız Demiriz, İslam Sanatında Geometrik Süsleme, İstanbul2000
      Yıldız Demiriz, Osmanlı Kitap Sanatında Naturalist Çiçekler, İstanbul 1986
      Zeren Tanındı, Türk Minyatür Sanatı, Başlangıcından bu güne Türk Sanatı, İş Bankası Yay.,Ank.1993
      Zeynep T.Ertuğ, Minyatürler ve Tarihi Belge Özellikleri, Osmanlı 11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999

(3) Erken dönem minyatürlü eserler hk.bkz.
     AVon Le Cog, Die Buddhistische Spatantike in Mittelasien,Zweiter Teil, Die Manichaeischen       Miniaturen, Berlin 1923 (1973),s.61-62
     Ernst J.Grube,Islamic Paintings from The 11th to The 18th Centuries in The Collection of      Hans P.Kraus,New York 1972,s.28-29,dipnot 8
     Güner İnal, Türk Minyatür Sanatı,

(4) Osmanlı dönemi minyatürlü eserler için bkz.
     M.Kemal Özergin, Selçuklu Sanatçısı Nakkaş Abdümümin el-Hoyi Hakkında, Belleten, cilt 24,Ank.1970
     Ahmet Ateş, Un Vieux Poeme Romanesque Persan; Recit de Warkah et Gulshah,Ars Orientalis,IV,1961
     A.S.Melikian-Chirvani, La Roman de Varque et Golsah, Arts Asiatuques,özel sayı 1970
     Abbas Daneshvari, Animal Sybolism in Warqa wa Gulshah, Oxford,1986
     Emel Esin, Selçuk Devrine Ait Resimli Bir Anadolu Yazması,Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri,I,İst. 1963
     Filiz Adıgüzel Toprak, Arifi’nin Süleymannamesi’ndeki Minyatürlerde Saltanata ilişkin Simgeler, DEÜ GSF Yayınları, İzmir
   Günsel Renda, Chester Beatty Kitaplığındaki Zübdetü’t-Tevarih ve Minyatürleri, İÜ EF Tarih Araştırma Mrk.İst.1991
   Marianne Barrucand, The Miniatures of The Daqa’iq al-Haqa’iq (Bibliotheque Nationale Pers.174) Atestimony to the Culturel Diversity of the Medieval Anatolia,Islamic Art, IV, New York,1991
    Serpil Bağcı, Osmanlı Dünyasında Efsanevi Yönetici İmgesi Olarak Büyük İskender ve Osmanlı İskendernamesi, Ank.1994
    Ernst J.Grube, The Date of Venice Iskender-name,Islamic Art, An Annual Dedicated to the Art and Culture of the Muslim World,II,1987
    Ivan Stchoukinei,Miniatures Turques de Temps de Mohammad II,Arts Asiatiques 1967
    Esin Atıl, Ottoman Miniature Painting under Sultan Mehmet II,
    C.J.lamm,Miniatures from the Reign of Beyazıd II in a Manuscript Belonging to Uppsala University Library,Orientalia Suecana, edenta curavit Erk Gren,C.1,Uppsala 1942
    Filiz Çağman-Zeren Tanında,Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri,No.136
    Ayşin Yoltar Yıldırım, An Accomplişhed Artist of the Book at the Ottoman Court;1515-1530, M.Uğur Derman Festschrift, İst.2000
    Tahsin Öz, Hünername ve Minyatürleri,Güzel Sanatlar,S.1,İst.1939
    Nigar Anafarta, Hünername Minyatürleri ve Sanatçıları,İst. 1969
    Nurhan Atasoy, 1582 Sürname-i Hümayun Düğün Kitabı, İst. 1997
    Nurhan Atasoy, Nakkaş Osman'ın Padişah portreleri Albumü, Türkiyemiz, 1972
    Zeren Tanındı, XVI.yy.Nakkaşlarından Hasan Paşa ve Eserleri,.MATK,İst. 15-20.X.1973
    Zeren Tanındı,Tarihi Konularda İlk Osmanlı Minyatürleri, Sanat Tarihi YıllığıII, 1969
    Zeren Tanındı, Siyer-i Nebi, İslam Tasvir Sanatında Hz.Muhammedin hayatı, İst.1984
    Bahattin Yaman,Osmanlı Resim Sanatında Kıyamet Alametleri: Tercüme’i Cifrul-Cami ve        Tasvirli Nushaları, HÜ SBE Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ank.2002
    Esin Atıl, Ahmet Nakşi, An Eclectic Painter of the 17th Century, Fifth International Congress of Turkish Art,Budapeşte 1978
    Filiz Çağman, Ali Üsküdari, İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1989
    Fulya Bodur, 18.Yüzyılın Ünlü bir Müzehhibi Rugani Ali Üsküdari, Kaynaklar 3/Bahar, 1984
    Kemal Çığ, 18.Yüzyıl Lake Tezhipçilerinden Ali al-Üsküdari, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi,S.5, İstanbul 1949
    Gülnur Duran, 18.Yüzyıl Müzehhip, Çiçek Ressamı ve Lake Üstadı Ali Üsküdari, Osmanlı 11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999
    Zeren Tanındı, Transformation of Words to İmages, Portraits of Ottoman Courtiers in the Diwans of Baki and Nadiri
    Banu Mahir, Osmanlı Padişah Portreciliğinde Ahmet Nakşi, VI.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu,2002
    Hans Georg Majer, Individualized Sultans and Sexy Womwn, The Works of Musavvir Hüseyin and Their East-West Context,
    Hans Georg Majer,Musavvir Hüseyin ein Meister der Osmanischen Miniaturmalerei des spaten 17. Jahrhunderts
    Esin Atıl, Levni ve Sürname, Bir Osmanlı Şenliğinin Öyküsü
    Yıldız Demiriz, Osmanlı Kitap Sanatında Naturalist Uslupta Çiçekler, İstanbul 1986

(5) Batılılaşma dönemi hk. geniş bilgi için bkz.
     Günsel Renda-Turan Erol,Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim SanatıTarihi,İst.1980
     Günsel Renda, Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı1700-1850
     Günsel Renda, Traditional Turkish Painting and the Beginning of Western Trends

(6) Şehnamecilik kurumu hk. geniş bilgi için bkz.
Filiz Adıgüzel Toprak, Arifi’nin Süleymannamesi’ndeki Minyatürlerde Saltanata ilişkin Simgeler, DEÜ GSF Yayınları, İzmir

› İlgili kategoriye ait ürünler

Demirkazık Minyatür	Evren Minyatür	Harem Nöbetçisi Minyatür
Üsküdar ve Lalesi Minyatür	Yunus Emre Minyatür

› Bunları biliyor musunuz?

› Hafız Osman

› Mevlananın Eserleri

› Şeyh Hamdullah

› çift düğüm

› rumi

› Van kalesi

› İvriz Kaya

› Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu

› Konya Alaaddin Cami

› çintemani

+ daha fazla ögrenmek istiyorum!

Birsen Malkoç

Önemli Bilgiler
1.	İçeriğimizi başka bir sitede paylaşıyorsanız, lütfen kaynak belirtmeyi unutmayın, ilginize teşekkür ederiz.
2.	Sitemizde bulunan bir içeriğin telif haklarına veya yasalara aykırı olduğunu düşünüyorsanız lütfen bize bildirin.