TENTENE (DANTEL)

Tentene, 'mil' olarak isimlendirilen tığ, iğne gibi araçlarla, genellikle beyaz pamuklu iplikle, delik dolgu biçiminde oluşturulan, trabzan adı verilen zincir çekilerek ya da iğneyle çeşitli düğümler atarak yapılan ilmeklerle oluşturulan bir örgü türüdür.

Bazı ürünleri bezemek amacıyla ince, uzun, dikdörtgen şeritler biçiminde  ya da dikdörtgen, kare, daire vb. biçimlerde ürün oluşturmak için tasarlanan tentenelere ‘dantel’ de denilmektedir.

Tenteneler giysiler dışında ya masa, sehpa, koltuk, sedir, yatak, yastık, yorgan, perde ve çeşitli örtü kenarları bezenmekte ya da perde, örtü, yastık kılıfı vb gibi ürünlerden oluşmaktadır.

Bu dalın örnekleri arasında ‘iğne oyası’ gibi iğne ile yapılan bir grup uygulama vardır. Bunların bohçalar dışında yatak ve oda takımları olarak iki ana başlık altında gruplandığı görülmektedir. Tığ ile yapılmış parçalar arasında perdeler, örtüler ilgi çekmektedir.

İğne oyası ile bezenmiş yastık kılıfları, yorgan ağızlarından oluşan yatak takımlarının güzel örneklerine Rize-Çayeli ve Çanakkale-Behramkale’de, sehpa örtüsü, raf örtüsü gibi  oda takımlarına ise Ödemiş, Gönen ve Bandırma’da rastlanır.

Rize’de yapılan tenteneler önce iğne oyası düğümüyle ince, uzun, kafesli bir şerit oluşturularak, sonra iğne ile bu kafesin boşluklarının bir kısmı doldurularak yapılmakta ve desen öne çıkarılmaktadır.

Tenteneler arasında Kastamonu, Tarsus, Karaisalı, Kayseri ve yörelerinde çarşaf, peşkir, havlu, yastık gibi çeşitli ev eşyalarını bezemek üzere araçsız yapılan bir tür düğüm işi, ‘düğüm tentenesi’ dikkat çekmektedir.

‘Kastamonu düğümü’, ‘çarşaf bağlama’ gibi isimlerle bilinen bu teknikle yapılmış düğüm tenteneleri, dokumanın çevresini bezemek için uzun bırakılmış çeşitli kalınlıktaki dokumanın boy ipliklerinin, belli aralıklarla birbirine bağlanarak düğümlenmesi ve bu düğümlerin belli bir motif oluşturacak biçimde yatay eksende atılıp üst üste dizilmesiyle yapılmaktadır.

Dokumanın kenarı önceden kıvrılıp bastırılmışsa serbest iplikler bir bez şerit üstüne takılarak çalışılır ve dokumanın kenarına tutturulur.

Farklı bir uygulama olarak Tarsus- Karaisalı gibi bazı yörelerde  birden fazla renkli iplik kullanarak yapılan bağ işi ile bezenmiş çarşaf, peşkir ve yastık peşkiri gibi örnekler görülür. Bunlar yollu veya kareli çarşafların boy ipliklerine yapılmış ya da ayrı yapılarak sonradan iliştirilmiş çeşitleriyle düğüm tentenelerini zenginleştirmektedirler.

detaylı bilgi için bkz.