SINDIRGI YAĞCIBEDİR HALILARI

Balıkesir ili ile buna bağlı Biga, Bigadiç, Kepsut, Savaştepe ve Sındırgı ilçeleri ile bunlara bağlı kasaba ve köylerle Bergama civarında dokunan halılara 'Yağcıbedir Halıları' denir.

Renk, desen ve kalitesiyle kendine özgü karaktere sahip, dokunduğu yörenin ve dokuyan aşiretin adını alan bir halı grubudur. Söz konusu merkezlerden herbiri bir dokuma merkezidir. İçlerinde en çok Sındırgı tanınır.

Sındırgı yöresinde Yağcıbedir halılarının ne zamandan beri dokunduğu belli değildir. Günümüze gelebilen en eski halılar 100-150 yıllıktır.

Müzelerde bildiğimiz eski örneği yoktur. Yörede dokumacılığın Türkler’in bölgeye geldiği andan itibaren başladığını, ancak 19. yy. sonundan itibaren yaygınlaştığını söylemek mümkündür.

Sındırgı yöresinde günümüzde sadece Karakaya, Alaklı, Çakıllı, Eğridere ve Bigadiç’e bağlı Kayalıdere köylerinde dokuma yapılmaktadır. Sındırgı Yağcıbedir halıları dendiğinde adı geçen  köylerde dokunan halılar akla gelir.

Yağcıbedir halılarının malzemesi yündür. Elde eğilerek iplik haline getirilen yün, her ailenin kendi beslediği koyunlardan elde edilir.

Tezgah ahşaptır ve yerde hazırlanır. Halıda dik atılan iplere eriş (çözgü), yan atılanlara argeş (atkı-araç-arageçki), düğüm ipine de ilmek denir.

Her düğüm sırasından sonra iki argeş atılır. Dokumada Türk düğüm tekniği kullanılır.

Dokuma sırasında ahşaptan yapılmış kirkit, makas ve bıçaktan yararlanılır. Kirkit sert ve ağır olması için akçaağaçtan yapılır. (1)

Yağcıbedir halılarında kalite sıyırdım hesabı, düğüm sayısı ve desen ipine göre belirlenir. Sıyırdım, halk arasında bir sırada atılan düğüm sayısıdır. İki dokuyucu günde 50-60 sıyırdım dokuyabilir. 120x200 cm boyutunda bir seccadede yaklaşık 1000-1050 sıyırdım bulunur.

Halk arasında desen ipinin kg. ağırlığı da kalite birimi sayılır. Yine halk arasında her bir erişe (çözgüye) tel denir. İki tel üzerine bir düğüm atılır ve tel üzerine atılan düğümlerin sıklığı kaliteyi belirtir.

Tüccarlar arasında kalite 10x10 cm (1 dm2) den geçen düğüm sayısı ile ölçülür. Günümüz Yağcıbedir halılarında 1 dm2 de yaklaşık 40x40, 45x45 adet düğüm vardır.

Yağcıbedir halılarında kırmızı, kahverengi, lacivert, siyah ve beyaz renkler hakimdir. Kırmızı renk ceviz tetiri ve sentetik boya, siyah ceviz tetirinden, mavi ılıbada kökü suyu ve ekşi hamurdan yapılır. Beyaz saf olarak kullanılır.(2)

Yağcıbedir halılarında desene örnek denir. Örnek ezbere ve her halıda yeri değiştirilerek dokunur. Desen kağıdı kullanılmaz.

Her halıda dıştan içe doğru 'gıyı suyu', 'geniş su', 'mihrap' bölümleri bulunur. Bunlardan her biri farklı desenlerle süslenir.

Halının kenar bordüründe kertikli su, karagöz-kesme şeker, heybe suyu-tırnak-boncuklu su, deve boku adıyla anılan süslemeler kullanılır.

Geniş su üzerinde, heybe suyu, deve boynu, kedi daşşa, Emine delirten motifleri  kullanılır.

Halının iç kısmında halkın civa-kartal kanadı(3), yıldız-oba (4) dediği desenler kullanılır.

Köşelik bölümünde kocabaş (köpek) (5), koyun gözü, çınar yaprağı, mevşe (çiçek motifi), el (6), davul tokmağı desenleri ile süslenir.

Yağcıbedir halıları Kütahya-Simav, Demirci, Gördes ve Uşak civarında da dokunmaktadır. Sındırgı Anadolu’da günümüzde dokunan halılar arasında doğal malzemenin kullanıldığı ender merkezlerden biri olup, Yağcıbedir halıları,  Anadolu’nun en kaliteli halılarından birisidir ve Türk ekonomisine büyük bir katkısı vardır.

detaylı bilgi için bkz.