Pomak El Dokumaları

Bulgaristan’dan göçerek Çanakkale ilinin Biga ilçesi dağlık kesimlerine yerleşen Pomak Türkleri göçleri sırasında kültür, dil, gelenek ve dokumacılık gibi el sanatlarını yerleştikleri bölgelerde yaşatmışlardır.

Genellikle sentetik ipliklerle ve bezayağı tekniğinde, canlı renklerde ve çizgili-kareli desenlerde üretilen Pomak el dokumaları çeşitli kullanım alanlarında değerlendirilmektedir.

İki Gücü ve iki ayaklı kamçısız tezgah kullanıldığından sadece bezayağı tipinde dokumalar elde edilmekte; üretilen dokumalar daha çok yaygı, giysi ve çeşitli yerlerde süsleyici unsur olarak örtü niteliğinde değerlendirilmektedir.

Kullanım yerine uygun ölçülerde üretilen dokumalar, çoğunlukla kırmızı, pembe gibi canlı renklerle, yatay-dikey çizgili ve ekose desenli olarak üretilmektedirler.

Pomaklar’ın özellikle elbiselik kumaşlar, çeşitli örtü ve yer yaygılarında yün ve yapağı kullandıkları dikkat çekmektedir. Yün tarandıktan sonra eğirme işleminde 'öreke’den yararlanılmakta ve bu araca 'furka' adı verilmektedir.

Pomak köylerinde pamuk, bugün çözgü ipliği olarak kullanıldığı gibi bazı dokumaların özelliğine göre atkı ipliği olarak da uygulanmaktadır.

Yörede pamuk veya yün çözgü üzerine keçi kılı ile yapılan dokumalar sıcak tutması yüzünden genellikle kepenek ve yer yaygısı olarak kullanılmaktadır. Yün ile aba türü kumaşlarda elde edilmekte, siyaha boyanarak giysilerde; kaba yünlüler ise yaygı olarak değerlendirilmektedir.

Son yıllarda sentetik ipliklerle elde edilen dokumalar giysi, örtü, yaygı vb olarak değerlendirilmektedir. Bu dokumaların bazılarında -özelliği gereği- pamuk ipliğinin, çözgü olarak veya renkli atkı sıralarında bölümler halinde kullanıldığı görülmektedir. Yün dokumalar ise günümüzde sipariş veya ihtiyaca göre yapılmaktadır.

Desenli veya desensiz olarak üretilen Pomak el dokumalarının desenli çeşitleri dikey çizgili, yatay çizgili veya bu çizgilerin kesişmesinden oluşan üçgen, dörtgen vb. geometrik desenler olmak üzere üç grupta incelenebilir.

- Boyuna çizgili desenler aynı genişlikte ki dikey çizgilerin belli aralıklarla yanyana sıralanmasından oluşan desenler olabildiği gibi; farklı genişlikteki dikey çizgilerin  belli aralıklarla yanyana sıralanmasından oluşabilmektedir.

- Yatay çizgili desenler de aynı veya farklı genişlikteki yatay çizgilerin belli aralıklarla üst üste sıralanmasıyla elde edilir.

- Kumaş üzerinde gerek dikey, gerekse yatay çizgilerin yer aldığı dokumalar, genellikle seccade, cacala, yolluk, başörtüsü (karpa), entari ve elbiselik kumaşlarda kullanılmaktadır.

Pomak dokumalarında ekose desenler, belirli bir düzende hazırlanan renkli çözgü iplikleri üzerine yine belli renk düzeni içinde atkı ipliklerinin sıralanmasıyla oluşturulmaktadır.
Çözgüde karışık atkıda ise basit renk düzenlemesi yapılarak bir çok değişik görünüm elde edilebilir.
Ekose desenli kumaşlar genellikle yer yaygısı, yastık, sofra bezi, heybe, önlük, yatak ve yüklük örtüsü gibi yerlerde kullanılmaktadır.

Pomak el dokumalarının enleri, en çok 100 cm. olmakla beraber daha çok 40-75 cm genişliğinde dokumalar yapılmaktadır.
Dokumaların boyları ise istenilen ürünün kullanım yeri ve özelliğine göre değişebilmektedir.
Yatak örtüsü gibi geniş yüzeyler, yan yana getirilen aynı uzunluktaki  dokumaların elde ve özenle dikilmesiyle oluşturulmaktadır.

Pastel renklere rastlanmayan Pomak el dokumalarının gerek çözgü iplikleri, gerek atkı sıralarında oldukça çok sayıda canlı renk kullanılır. En ağırlıklı renk pembe  ve kırmızıdır. Bunların dışında mor, mavi, yeşil, sarı, bordo, kahverengi, siyah, beyaz ve lacivert gibi renkler de kullanılır. Bazı dokuma örneklerinde simli iplikler görülür.

Pomak el dokumaları bugün ne yazık ki üretimin uzun, zor ve pahalı olması, yeni ve modern alanlara yönelinmesiyle, kullanım alanlarının ve talebin azalması gibi nedenlerden dolayı eskisi kadar çok üretilmemekte ve yok olma aşamasına gelmektedir.

detaylı bilgi için bkz.